عملیات بازار باز؛ ابهامات و پیش شرط های موفقیت - سافاری رو

جهت دریافت مشاوره خدمات موشن گرافیک از بهترین و باتجربه ترین طراحان کشور همراه ما باشید. از طراحی سناریو تا ساخت تیزر و موشن گرافیک حرفه ای را با بهترین قیمت از ما بخواهید.

برای روشن شدن مطلب ضروری است که خلاصه ای از عملیات بازار باز توضیح داده گردد.

بانک ها برای نقل و انتقال مالی بین حساب ها و تسویه آنها گاهی ممکن است با کمبود منابع و گاهی با مازاد منابع روبرو شوند. به همین منظور در بازار بین بانکی منابع مازاد خود را به یکدیگر قرض می دهند. این استقراض بین بانکی به صورت مستقیم انجام نمی گیرد، بلکه با استفاده از فروش و بازخرید اوراق خزانه دولتی انجام می گیرد. مثلا یک بانک به بانک دیگر اوراق خزانه را به قیمت 100 تومان می فروشد و متعهد می گردد تا چند روز بعد آن را با قیمت بالاتری مجددا خریداری کند. به این نوع قرارداد اصطلاحا قرارداد خرید مجدد یا repurchase agreement گفته می گردد. نرخ بهره بین بانکی در این بازار و توسط این قراردادهای بین بانکی معین می گردد. مهم ترین متغیر پولی که شرایط نقدینگی کل اقتصاد کشور بر اساس آن معین می گردد، نرخ سود بین بانکی است. بانک مرکزی با دخالت در این بازار نرخ سود بین بانکی را به نرخ هدف مورد نظر خود نزدیک می نماید. اما دخالت بانک مرکزی در این بازار به صورت دستوری نیست، بلکه بانک مرکزی با خرید و فروش اوراق خزانه با استفاده از قراردادهای تنزیل مجدد عرضه و تقاضای منابع مازاد را تحت تاثیر قرار می دهد و نرخ سود بین بانکی را تنظیم می نماید. به مجموعه این اقدامات عملیات بازار باز گفته می گردد.

آنچه به عنوان عملیات بازار باز معرفی شده است چند ابهام و نقص دارد که بدون برطرف آنها هدف بانک مرکزی محقق نخواهد شد. اولین شرط پیروزیت عملیات بازار باز این است که بانک مرکزی به صورت شفاف نرخ سود بین بانکی هدف گذاری شده توسط خود را اعلام کند. در حال حاضر این نرخ هدف که باید بر اساس شرایط مالی کشور هدف گذاری گردد، تعیین نیست. ریاست محترم بانک مرکزی این نرخ را تحت عنوان دالان نرخ سود بین نرخ سپرده گذاری بانک ها نزد بانک مرکزی و نرخ تنزیل مجدد اعلام نموده اند. در حال حاضر نرخ سپرده گذاری بانک ها نزد بانک مرکزی یک درصد و نرخ تنزیل مجدد اضافه برداشت بانک ها از بانک مرکزی 34 درصد است. این میزان اختلاف عملا کمکی به شفافیت بازار پول نخواهد کرد و ضروری است که نرخ سقف و کف حداکثر 3 تا 4 درصد اختلاف داشته باشد، ضمن آنکه نرخ هدف باید با شفافیت تعیین گردد.

دومین پیش احتیاج پیروزیت این عملیات اجازه دادن به شرکت بانک ها در یک رقابت سالم است. در حال حاضر نرخ های سود سپرده و تسهیلات همچنان به صورت دستوری معین می گردد و بانک ها انواع روش ها را برای عدم اجرای آن به کار می بندند. این سیاست باعث عدم شفافیت و رقابت مخرب بین بانک ها و افزایش دارایی های سمی و غیر واقعی در بعضی از بانک ها شده است. تا زمانی که بانک مرکزی اقدامی در راستای توقف فعالیت بانک های ناسالم و معین تکلیف دارایی های موهومی آنها نکند، عملیات بازار باز عملا با شکست روبرو خواهد شد. چراکه وجود بانک های ناسالم همانند ظرفی است که کف آن سوراخ است و هرچقدر در آن آب ریخته گردد، چیزی در ته ظرف باقی نخواهد ماند. لازمه تشخیص بانک های ناسالم از بانک های سالم اجرای یک برنامه جامع بازبینی کیفیت دارایی های بانکی یا asset quality review است تا در نتیجه آن میزان دارایی های موهومی بانک ها تعیین گردد.

سومین شرط پیروزیت عملیات بازار باز استقلال بانک مرکزی است. تا زمانی که بانک مرکزی نقش بانک و قلک دولت را ایفا نماید ، نمی تواند در اعمال سیاست های پولی خود پیروز باشد. لازمه استقلال بانک مرکزی این است که ساختار فعلی شورای پول و اعتبار به عنوان مهم ترین نهاد سیاست گذار پولی کشور تغییر کند و اعضای آن صرفا اقتصاددانان باشند که فقط بر اساس شرایط مالی کشور و نه با دستور دولت نرخ سود بین بانکی هدف را معین نمایند. تمام شرط های فوق از لوازم پیروزیت بانک مرکزی در اجرای عملیات بازار باز است و بدون تحقق هر یک از آنها این اقدام ناکام خواهد ماند و مسائل و بحران های قبلی مجددا تکرار خواهد شد.