علم شویی از قدیمی ترین آیین های محرم در بندرعباس

به گزارش سافاری رو، آیین علم شویی در سال 1381 به شماره 6768 در فهرست آثارملی کشور به ثبت رسیده است.

علم شویی از قدیمی ترین آیین های محرم در بندرعباس

تاریخچه و قدمت

بنا به گفته افراد محلی و قدیمی، این مراسم از زمانی که منبر گپ بنا شد اجرا می شود.

منبر گپ یکی از منبرهای قدیمی، معروف و قابل احترام مردم هرمزگان است که در اواخر دوران قاجاریه (قبل از تشکیل آبادی بندرعباس از زمان مهاجرت مسلمانان حیدرآباد، کشور هندوستان به این منطقه) بنا شده و از همان زمان در این منبر روضه خوانی و مرثیه سرایی و مراسم علم شویی انجام می شده است.

شرح موضوع

در این منبر 12 علم موجود است که هر یک به نام یکی از ائمه نام گذاری شده، این علم ها همگی شکل یکسان دارند و از چوب درخت چندل تهیه شده است.

هر علم دارای سَرشَدَّه ای به نام همان امامی است که علم به نامش نام گذاری شده است. اگر علم ها دارای پوشش نباشد از روی شماره هایی که روی آن ها حک شده، شناسایی می شوند.

از زمان های گذشته تا به امروز هر کدام از این علم ها دارای یک نوع لباس و پوشش خاص خود بوده که به هیچ وجه قابل تغییر نیست.

وظیفه حمل هر علم برعهده یک نفر است که در اصطلاح علم کش گفته می شود. این آیین نسل به نسل از پدران به فرزندان رسیده است.

در گذشته علم ها را در ساحل سمت قبله گمرک قدیم در دریا شسته و طهارت می دادند، به دلیل کم وسعت بودن شهر بندرعباس در هنگام شستن علم ها تنها خود علم کش ها، علم ها را در دریا می شستند، سپس به همان صورت علم ها را برگشت داده و شب بعد از نماز مغرب با خواندن دعای خاص، آن ها را پوشش می دادند. ولی چند سالی است که این سنت علنی شده و با حضور پرشور مردم انجام می شود.

معمولاً بعد از ظهر حدوداً ساعت 14 الی 16 پس از اینکه علم کش ها در منبر تجمع کردند با اعلام سر گروه، علم کش ها در حالیکه وضو گرفته اند با سلام و صلوات علم ها را که از قبل در گوشه سمت چپ منبر قرار داده اند، از منبر خارج و به وسیله ماشینی که از قبل برای جابه جایی علم ها آماده شده، به سمت دریا حرکت می کنند.

قسمتی از دریا که خلوت است را برای شستن علم ها انتخاب می کنند. هر علم توسط یک نفر از وسیله نقلیه تا ساحل حمل می شود.

حمل کننده علم خود را به دریا می زند و تا کمر در آب پیشروی می کند. در واقع فرد هم خود را طهارت داده و هم علم خود را با آب دریا پاک می کند.

برای شستن علم، سه بار آن را درآب فرو برده و هر دفعه با صلوات برمحمد و آل محمد می شویند. سپس آن ها را به منبر می برند.

علم کش ها، علم ها را با صلوات به داخل حیاط منبر انتقال می دهند و بر روی فرشی که از قبل آماده شده به صورت قائم قرار می دهند. بعد از نماز مغرب و عشاء سرشدّه های دوازده امام را با آب موجود در خود منبر شسته و سپس آن ها را با گلاب شست وشو می دهند.

در مرحله بعد با سلام و صلوات، علم امام اول شیعیان به صورت افقی به طوری که قسمت سر آن سمت قبله و انتهای آن به سمت منبر باشد توسط ذاکران در بغل گرفته می شود و نفرات کنار همدیگر به صورت فشرده قرار می گیرند.

این عمل در حضور بیش از 500 نفر عاشق اهل بیت و علاقه مند به آیین ها و سنت های مذهبی، بومی محلی و غیر بومی شهر بندرعباس که هم برای تماشا و هم برای دریافت و دادن نذر خود و حاجت روایی آمده اند، اجرا می شود.

عمل خواندن دعای مخصوص پوشش علم توسط یکی از نوه های دختری مرحوم ملأ محمد ژیانفر که تمامی عمر خود را صرف بر قراری مراسم مذهبی منبر کرد، خوانده می شود.

در این دعا ابتدا با سلام و صلوات، سلامتی تمامی ذاکران از خدای منان خواسته می شود. پس از آن از روی طومار موجود که سابقه دیرینه ای دارد دعایی برای پیامبران و امامان خوانده می شود و ذاکران آمین می گویند.

پس از پایان دعا که حدود یک ساعت به طول می انجامد با سلام و صلوات، عَلَم مرتضی علی که بر آن دعا خوانده شده در محوطه منبر توسط علم کشان پوشش داده می شود و به ترتیب بقیه علم ها هم زمان توسط دیگر ذاکران پوشش داده می شود. این مراسم که بعد از نماز عشاء شروع شده شاید بیش از دو الی سه ساعت طول بکشد.

در هنگام پوشش علم ها هر فردی برای برآورده شدن حاجت اش به نوعی در پوشش آن و یا بستن پارچه به دور علم ها کمک می کند و نذر و حاجت خود را در دل از خدا و ائمه می خواهد.

بعد از پایان کار پوشش علم ها، ذاکران یکی یکی علم ها را به دست گرفته و به حالت احترام در یک صف جلو منبر رو به قبله قرار می گیرند و حاضران شروع به پاشیدن گلاب و شکلات های نذری خود بر روی علم ها و ذاکران کرده و خود را به علم ها می رسانند و آن ها را طواف می کنند.

بعد از گذشت مدتی (حدوداً نیم ساعت) برای بار دوم توسط نوحه خوان دعای مخصوص خوانده می شود و ذاکران و مردم حاضر در مراسم آمین می گویند. بعد از آن کم کم اجتماع عاشقان اهل بیت متفرق می شوند.

شرایط پایداری

اعتقادات محکم مردم نسبت به واقعه عاشورا (محرم و صفر) کاسته نمی شود و مردم به صورت خودجوش هرساله سعی در اجرای این آیین بومی و قدیمی دارند اما به هرحال اختلاط فرهنگی در شهر بندرعباس (با توجه به موقعیت استان هرمزگان از لحاظ اقتصادی و...که پذیرای خیل عظیمی از غیربومیان است و این گوناگونی جمعیت باعث اختلاط فرهنگی این استان است)، تهاجم فرهنگی و به خصوص شیوه های نوین عزاداری که در حال گسترش است ممکن است در آینده از شور این مراسم بومی در بین جوانان کاسته شود.

منبع: گردشبان
انتشار: 16 مهر 1399 بروزرسانی: 16 مهر 1399 گردآورنده: safariro.ir شناسه مطلب: 1291

به "علم شویی از قدیمی ترین آیین های محرم در بندرعباس" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "علم شویی از قدیمی ترین آیین های محرم در بندرعباس"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید