آیا اولین کسی که ارواح را احضار کرد ایرانی بود؟
به گزارش سافاری رو، شاید برایتان جالب باشد که بدانید کلمۀ انگلیسی مجیک (Magic) به معنی جادو ریشۀ فارسی دارد و از کلمۀ مگوش یا مغ گرفته شده است؛ این کلمه به گروهی از کاهنان یا موبدان کهن ایرانی که دارای توانایی های خاص معنوی بوده اند اطلاق می شده است. کلمۀ مجوس نیز معرّب همین کلمۀ مگوش است که اعراب آن را برای اشاره به همۀ پیروان آیین زرتشتی به کار می بردند.
به گزارش فرادید، اما چرا باید کلمۀ معادل جادو در زبان های اروپایی (از یونانی گرفته تا انگلیسی) از کلمۀ مغ گرفته شده باشد؟ دقیقا به این دلیل که در نظر یونانی های باستان، مغان ایرانی توانایی های جادوگرانه داشتند یا به عبارت بهتر اصلا از نظر آنان جادو همان کاری بود که مغان ایرانی آن را ابداع کرده و آن را به سایر مردمان از جمله یونانیان نیز آموزش داده بودند.
در بین این مغان، یک چهرۀ برجسته وجود دارد که تاریخدانان اروپایی عهد باستان او را نخستین کسی می دانند که کتاب هایی دربارۀ جادو نوشت. نام این شخص در متون غربی اُستانِس (Ostanes) ذکر شده است که می تواند معادل نام پارسی هوشتانه باشد.
استانس چهره ای مابین افسانه و واقعیت است. بر خلاف شخص زرتشت که نامش علاوه بر متون یونانی و رومی در متون ایرانی نیز آمده، نام استانس به عنوان یکی از مغان، تنها در متون یونانی و رومی آمده است. یکی از نخستین کسانی که در نوشته هایش به او اشاره کرده، هرمودوروس، یکی از شاگردان افلاطون و اعضای آکادمی اوست که در قرن چهارم پیش از میلاد زندگی می کرد. هرمودوروس استانس را از مغانی دانسته که در امتداد سنتی که زرتشت بنا نهاده بود فعالیت می کرد.
اما کسی که شرح مفصل تری دربارۀ این چهرۀ رازآلود ارائه داده، یک نویسندۀ رومی قرن اول میلادی به نام پلینی است. پلینی در کتاب تاریخ طبیعی می نویسد که استانس اولین کسی بود که کتاب هایی دربارۀ جادو به نگارش درآورد. پلینی اضافه می کند که استانس در زمان حملۀ خشایارشا به یونان، همراه با او به یونان رفت و در آنجا جادو یا به قول پلینی این هنر اهریمنی را به برخی از یونانیان آموزش داد و آن ها را شیفتۀ این توانایی کرد.
پلینی می گوید استانس انواع مختلفی از جادو و کیمیاگری را می دانست، از جمله پیشگویی به وسیلۀ آب، هوا، ستارگان و چراغ ها؛ به علاوه، طبق گفتۀ این مورخ رومی، اُستانس می توانست ارواح را از جهان مردگان احضار کند و با آن ها سخن بگوید.
اینکه چقدر واقعیت در این ماجرا نهفته است برای ما نامعلوم و پوشیده در پرده ای از راز ها است. اما این واقعیتی است که یونانیان باستان سرمنشاء بسیاری از هنر ها و علومی را که در بینشان رواج داشت به تمدن های دیگر از جمله مصر و ایران منتسب می کردند.
در انجیل آمده است که سه مغ ایرانی توانسته بودند تولد حضرت عیسی علیه السلام را پیشگویی کنند و بعد از تولدش هدایایی به حضور او آوردند.
دیوگنس لائرتیوس، نویسندۀ قرن دوم میلادی، در کتاب زندگی فیلسوفان نوشته است که برخی از فیلسوفان یونانی عهد باستان تعلیمات اولیۀ خودشان را از مغان ایرانی گرفته بودند. حتی خود افلاطون نیز در یکی از آثارش ذکر کرده که یکی از حکمای باستانی یونان به نام سولون، برای یادگیری حکمت به مصر رفته و راز هایی را از کاهنان مصری آموخته است. یک سند تاریخی دیگر دربارۀ توجه یونانیان به حکمت ایرانی، زندگینامۀ فیلسوفی به نام افلوطین (قرن دوم میلادی) است که شاگردش فرفوریوس آن را نوشته؛ فرفوریوس ذکر کرده که افلوطین در جوانی می خواست برای تعلیم حکمت به ایران سفر کند، اما سفرش با شکست روبرو شد و نهایتا به رُم رفت.
در هر صورت نام استانس از طریق ترجمۀ متون یونانی دوباره به عالم اسلام راه پیدا کرد و آثاری منتسب به او به زبان عربی ترجمه شد؛ هر چند که به احتمال فراوان این آثار از نویسندگان مجعولی بوده اند که نوشته های خود را به آن چهرۀ رازآمیز عهد باستان منتسب می کردند.
منبع: فرارو