واکنش جهانی به اقدامات برجامی ایران؛ محتاطانه و متمایل به حفظ ایران در توافق - سافاری رو

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، حتی پیش از روز هجدهم اردیبهشت، سال گرد خروج آمریکا از توافق هسته ای، فضای رسانه ها و شبکه های اجتماعی حاکی از آن بود که تصمیم تهران بر این است که اولین واکنش خود به عهدشکنی های مستمر ایالات متحده در یک سال اخیر را در این روز نشان بدهد. این انتظار برآورده شد و صبح روز چهارشنبه، شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، در بیانیه ای از توقف اجرای دو فقره از تعهدات تهران ذیل برجام، در چارچوب همین توافق و بر مبنای بندهای 26 و 36 آن اطلاع داد.

بر اساس تصمیم گرفته شده، ایران دیگر به سقف های مندرج در توافق هسته ای برای ذخایر اورانیوم کم غنی شده خود و آب سنگین متعهد نخواهد بود. این دو موضوع، همان مواردی است که واشنگتن معافیت های مربوط به آنها را لغو نموده بود. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه که به روسیه سفر نموده در توئیتر نوشت: بعد از یک سال صبر، ایران اقداماتی را که آمریکا اجرای آنها را غیرممکن نموده بود، متوقف کرد.

ظریف اما دغدغه دیگری نیز در این جمله از توئیت خود نشان داد: اقدامات ما در چارچوب برجام است. اتحادیه اروپا و گروه 3+2 (فرانسه، آلمان، انگلیس، روسیه و چین) برای تغییر این وضعیت، فرصت رو به اتمامی دارند. ظریف کوشش داشت تاکید کند که تهران اقدامات خود را در چارچوب برجام پی گرفته و در جمع خبرنگاران گفت: اقدام ایران، خارج از برجام و به معنای خروج از برجام نیست. بلکه اقدام ما بر خلاف اقدام آمریکا که نقض برجام و قطعنامه 2231 است، در چارچوب برجام است.

به نظر می رسد این کوشش ظریف برای بیان اینکه تصمیمات تهران در چارچوب برجام است، تا حدودی با موفقیت همراه بوده است. دست کم واکنش های بین المللی نشان داد که در حال حاضر، کشورهای مختلف از این اقدام ایران نوعی حس نگرانی دارند اما آن را به منزله خروج از توافق هسته ای تلقی نمی نمایند.

صریح ترین قول را در این بین، وزیر امور خارجه اسپانیا دارد: خوشبختانه تصمیم امروز ایران تا آنجایی که اطلاع دارم به معنی خروج از برجام نیست و در چارچوب این توافق اتخاذ شده است. هر چند که آژانس بین المللی انرژی اتمی در این خصوص مسئول ارزیابی و تشخیص چارچوب های اجرای توافق برجام است.

روس ها از دیگرسو، ایالات متحده را مسئول اصلی واکنش ایران دانستند. کنستانتین کساچف، رئیس کمیته امور بین الملل شورای فدراسیون روسیه گفت: این تصمیم ایران به معنای رد توافق هسته ای نیست بلکه بیشتر نوعی کنش و واکنش دیپلماتیک است.

کرملین نیز ابراز داشت تصمیم ایران برای لغو بعضی تعهداتش ذیل برجام گفت که این تصمیم در نتیجه اقدامات بی ملاحظه آمریکا بوده است. سخنگوی کاخ ریاست جمهوری روسیه تاکید نمود که هنوز برای حرف زدن درباره تحریم های ایران بسیار زود است.

پیچیده ترین موضع گیری در این میان مربوط به فرانسوی ها بود. فرانسوی ها که پس از برجام هم در صنعت خودروی ایران و هم در پارس جنوبی به منافع سرشار اقتصادی دست یافته بودند، جزو اولین واکنش دهندگان به پاسخ ایران به اقدامات ضد ایرانی واشنگتن بودند. از یک سو، وزارت امور خارجه فرانسه تهدید کرد که گزینه تحریم مجدد ایران روی میز اتحادیه اروپا قرار خواهد گرفت و از دیگر سو، وزیر دفاع این کشور هشدار داد که خروج ایران از برجام بدترین اتفاق ممکن است! برهم زنندگان ژنو 2 به هر حال، سخن صریحی در این خصوص که ایران با اقدام اخیر توافق هسته ای را ترک گفته، به میان نیاوردند و از دیگر سو، جمله خروج ایران از برجام بدترین اتفاق ممکن است خود بیان گر آن است که پاریس تهران را خارج از برجام نمی بیند.

از واکنش های فوق دیپلماتیک و نه چندان قابل بحث چین و آلمان که بگذریم، واکنش انگلستان هم نشان از آن داشت که لندن از اقدام اخیر تهران، تلقی خروج از برجام ننموده است. جرمی هانت، وزیر خارجه انگلیس اقدام ایران در کاهش بعضی از تعهداتش ذیل برجام را اقدامی نامبارک توصیف کرد اما گفت تا زمانی که ایران به تعهداتش ذیل برجام پایبند بماند، لندن هم پایبند خواهد بود. این بدان معناست که لندن همچنان برجام را زنده می بیند، چون اگر تصور می کرد تهران برجام را ترک گفته، استفاده از جمله شرطی معنایی نداشت. مارک فیلد، معاون وزیر خارجه انگلیس هم از ایران خواست هیچ اقدام بیشتری که منجر به تشدید تنش ها گردد، صورت ندهد و به تعهدات خود پایبند بماند. با این وجود، معاون وزیر خارجه انگلیس از تمام کشورها از جمله روسیه و چین خواست تا سیاست لغو تحریم ها علیه ایران را دنبال نمایند.

با این وصف، می توان نوع واکنش ها به اقدامات امروز ایران در چارچوب برجام را دارای مشخصات ذیل توصیف کرد:

الف - 1+4 و کشورهای غربی از این اقدامات ایران استقبال ننموده اند اما واکنش تندی هم در برابر آن نشان نداده اند؛

ب - واکنش ها به این اقدامات نوعا محتاطانه بوده است؛

ج - هیچ دلیلی بر اینکه هیچ کدام از این کشورها اقدامات ایران را مساوی با خروج این کشور از برجام تلقی نموده باشند، وجود ندارد، بلکه دلایلی مبنی بر عدم چنین تلقی به چشم می خورد.

اکنون باید منتظر 60 روز پیش رو ماند؟ آیا 1+4 دست به اقدامات عملی برای احقاق حقوق ایران خواهد زد یا ایران بار دیگر مجبور به کاهش التزام به تعهداتش خواهد بود؟