میرعابدینی: مادر نخل از بهترین داستان های کوتاه صد سال اخیر است - سافاری رو

وی عدنان غریفی را از جمله نویسندگان خوزستانی که در بازنمایی واقعیت در داستان های ایرانی گام برداشته اند، دانست و بیان نمود: غریفی متولد 1323 خرمشهر شاعر، نویسنده، ژورنالیست ادبی و مترجمی است که به زبان های عربی، انگلیسی و هلندی آثاری را به فارسی ترجمه کرده و تلاشش در راه معرفی ادبیات جدید عرب مانند غسَان کَنَفانی بی نظیر بود.

نویسنده کتاب صد داستان نویسی ایران از جمله فعالیت های ژورنالیستی غریفی را برنامه های رادیویی پیروز در دهه 50 نام برد و افزود: وی در آن برنامه رادیویی به معرفی بهترین داستان های کوتاه دنیا با ترجمه و اجرای خود پرداخت و سال 1370 در هلند پیروز شد جُنگ ادبی فاخته را منتشر کند که مهمترین وجه کار داستان نویسی او دانست.

میرعابدینی افزود: غریفی کتاب شنل پوش در مه را در سال 1355 به شیوه سورئالیستی و نوعی رئالیسم وهمناک شاعرانه مبتنی بر باورهای مردم خوزستان منتشر کرد. در این داستان ها حادثه به شیوه رئالیسم نیست بلکه به تاثیری که حادثه در ذهن شخصیت های داستان گذاشته، می پردازد و داستان ها ساختمان پیچیده ای دارند و مانند شعر دیریاب به تدریج باز و کشف شده و داستان ها در فضای ژرف مرز بین خواب و بیداری رخ می دهند.

این منتقد ادبی، رفت و آمد ظریف متن در نمود دو سطح روایی واقعیت و خیال را از ویژگی خاص سبک غریفی عنوان نمود و گفت: وی با آشنایی با دنیا داستانی ویلیام فاکنر غم و غربت از دست رفته جامعه قدیم و اضمحلال بومی جنوب در مظاهر داستان های او، انسان را به نقش آفرینی وامی دارد که چون شوکت و غرور خود را از دست دادند؛ ذهن پریشان یافته در درون واژه در داستان ها تکرار می شود و تصویر اسب زخمی مبشر فاجعه در داستان ها می تازد تا مرگ طبیعت و گذشته نابسامان را پیدا نکند.

نویسنده تاریخ ادبیات داستانی ایران در ادامه با بیان اینکه غریفی اولین مجموعه شعر خود را با عنوان این سوی قبیله منتشر کرد، گفت: از چاپ این مجموعه به بعد درونمایه آثار نویسنده، دیگر تکرار داستان نیست بلکه ذهنی محصور در داستان رئالیستی مادر نخل دارد که پس از این داستان، شاهد ورود غریفی به مرحله ای جدید از کار داستان نویسی با تم سقوط به شیوه رئالیستی هستیم؛ مادر نخل از منظر پسرخوانده ای روایت می شود که شاهد تلاش های نافرجام است تا ته مانده غرور خانواده را حفظ کند و به جرات می توان گفت که این داستان، یکی از بهترین داستان های کوتاه در صد سال اخیر است.

در این نشست غلامرضا رضایی نویسنده خوزستانی هم با نگاهی به شیوه داستان نویسی عدنان غریفی گفت: غریفی از جمله نویسندگانی است که به همراه ناصر تقوایی، نسیم خاکسار، احمد ایوبی، پرویز زاهدی، علی گلزاده و... ماهنامه هنر ادبیات جنوب را تاسیس کرد و کار نوشتن را با شیوه ها و فرمول ها در روایت و تصویرپردازی شاعرانه خاص انجام می داد.

رضایی افزود: غریفی با سود بردن از فرم، نثر شاعرانه و تلفیق و ترکیب آن ها با هم به روایت، داستان هایی خلق کرد اما در ادامه راه به دلیل مسائل پیش آمده انقلاب، زندان و مهاجرت چند سالی در کارش گسست ایجاد شد و سال ها از صحنه داستان نویسی دور ماند.

مولف کتاب دریچه های جنوبی ادامه داد: غریفی پس از سه دهه داستان بلند مادر نخل دو اثر مرغ عشق و چهار آپارتمان در تهران پارس را در غربت هلند نوشت و در ایران به چاپ رساند. دوری از فضای ادبی ایران در چند دهه تاثیر خود را بر آثارش گذاشت و داستان های آخر غالبا حاصل تجربیات زندگی روزمره وی به مسائل و مسائل مهاجرت و طبعات آن در زندگی مهاجران می پردازد.

رضایی داستان های غربت غریفی را در مقایسه با دوره اولش، گذر از آن فضاهای بومی عنوان نمود و گفت: در دوره دوم شخصیت داستان ها از حیث فرم و زبان پیچیدگی، از غنای کمتری برخوردار هستند.

نویسنده کتاب نیم دری ضمن مرور دو داستان گاو و شهر کاهگلی غریفی اذعان دارد: در این دو داستان نویسنده گرایش هایی از رئالیسم جادویی در روایت ها و اجرای گوناگون از شعرهای شاعرانه در ترکیب و تلفیق تصاویرها سود برده و با تمهیداتی از عنصر مشابهت میان آنها رابطه برقرار کرده است و داستان ها به شیوه مقطع و تکه تکه نوشته شده عامل سیالیت تصویر را تشیبیه کرده و منظور نویسنده به خواننده را کمی با مشکل روبرو می سازد.

وی افزود: غریفی در داستان ها اثر معنای مضمون را صریح بیان نمی کند و در هاله ای از ابهام باقی می ماند و گاو نوعی از زیبایی است و گاه داستان بیشتر به رویا می ماند و روایت شاعرانه در داستان با مضمونی خاص، همه چیز در قالب تصاویر تکرار شونده به اشکال مختلف آشکار و گم می شوند و کمترین اطلاعاتی به خواننده نمی دهند و تمام لذت داستان در رازوارگی اثر نهفته است.

این نویسنده خوزستانی افزود: غریفی در داستان و رویدادها به علت آشنایی با دنیا شعر و ابزارهای ساخت دنیا شاعرانه و در نهایت لذت، حس و حال خاصی به خواننده القا می کند و این لذت سبب سردرگمی خواننده و سرگردانی در پیچ و خم داستان می شود و با توجه به دنیا شعری اش توانسته داستانی خلق کند که شبه انعکاس تکرار از یک دنیای خالی از هم پاشیده و درآینه از هم شکسته است. داستان گاو روایت روحی سرگردان است که به دنیا اسرار آمیز پا می گذارد و مشاهداتش از دنیا را شرح می دهد گاه داستان از زبان انسانی تبدیل به گاو شده و در بخشی از زبان گاو به انسان تغییر یافته داستان از شهر تباه شده و ویرانِ مردمی است که انگار نیست و نابود شده اند و هرچند غلبه شعر و ابزارهای شاعرانه به روایت داستان چیره شده و درک اثر را پیچیده کرده است ولی باید اقرار کنیم که نویسنده از شکواره خلق چنین فرمی دشواری به خوبی بیرون آمده است.